SCHRÖDİNGER'İN KEDİSİ - AYŞENAZ EFE

SCHRÖDİNGER'İN KEDİSİ - AYŞENAZ EFE

 


Schrödinger’in Kedisi

Bir düşünce deneyi olarak varlığını sürdüren Schrödinger’in Kedisi deneyi nedir?

Maddesel ortamda kanıtlayamayacağımız bazı sorular vardır. Örneğin Güneş olmazsa ne olurdu sorusuna güneşi yok ederek cevap veremeyiz fakat fizik yasalarına dayanarak bunu bir düşünce deneyi olarak açıklayabiliriz. Evren temel düzeyde bir tercih yapmak zorunda kaldığında bu tercihi olasılık yasalarına uygun olarak gelişigüzel yapar, buna kuantum kuramı deriz. Kuantum tercihlerinin zıttını savunanlar için ortaya atabileceğimiz tek düşünce bütün bu ihtimallerin gerçekleştiğini söylemek olacaktır. Yani birkaç evrende bütün bu ihtimaller gerçekleşir fakat biz sadece bir tanesini yaşarız. 

 

Kuantum kuramının ne kadar anlamsız olduğunu açıklamak isteyen ve aslında böyle bir şeyin var olamayacağını düşünen Schrödinger, bunu bir düşünce deneyiyle destekledi.

 

Deney nasıl gerçekleşiyordu?

Kutunun içinde bir kedi, bozunma yapabilecek radyoaktif bir madde, bu radyoaktif maddenin bozunmasını ölçebilecek bir alet olan geiger sayacı, geiger sayacına bağlı bir çekiç ve cam şişe içinde siyanür bulunuyor. Kutuyu kapattıktan sonraki bir saat içinde eğer radyoaktif madde bozunmaya uğruyorsa geiger sayacı bunu tespit ediyor çekiç harekete geçiyor, cam şişeyi kırıyor ve içerisindeki siyanür kediyi öldürüyordu. İkinci ihtimalle radyoaktif madde bozunmaya uğramıyor, geiger sayacı bozunma ölçmediği için çekiç harekete geçmiyor ve kedi ölmüyordu. Yani aslında bu radyoaktif madde kedinin yaşama ihtimalini yüzde elliye düşürüyordu.

 

Bu durumda asıl yanıt aradığımız soru kutu açılmadan önce kedinin ne durumda olduğuydu. Schrödinger bu soruya üç farklı cevap buldu:

   1. Kedi hem ölü hem diriydi.

Standart kuantum kuramına göre kedinin yaşaması ve ölmesi ihtimalleri eşit olduğu için her iki ihtimal de “çakışan durumlar” olarak adlandırılmıştı. Yani kedi aynı anda hem ölü hem de diri durumdaydı. Buna fizikte “süperpozisyon” adı verilir. Yani bir parçacık gözlemlenmediği süreçte aynı anda tüm özelliklere sahip olabilir. Kedinin aynı anda hem ölü hem de diri olması gerçek dünyada bize saçma gelebilir ancak standart kuantuma göre bu mümkündür. Kedi aynı anda hem ölüdür hem de diridir ve bu doğrudur. Bunu daha iyi anlayabilmeniz için size şu örneği vereceğim: pinokyo eğer “şimdi burnum uzayacak” derse ve burnu uzamazsa ne olur? Yalan söylemiyorsa burnunun uzaması gerekiyor fakat burnu uzamazsa yalan söylemiş oluyor ve burnunun uzaması gerekiyor. Bütün bu ihtimalleri düşündüğümüz zaman bir paradoksun içine girmiş oluyoruz ki bu paradokslar fizik dünyasında çok normal olduğu için kedinin aynı anda hem ölü olması hem de diri olması standart kuantum savunucularına saçma gelmiyor. Fakat Schrödinger, bunun çok saçma olduğunu ve bu sebeple standart kuantum kuramının yanlış olması gerektiğini söylüyordu.

 

  2. Kedi ölü ya da diriydi

Kutuyu açmadan önce içerisinde neler olduğunu bilemeyiz, standart kuantum kuramına göre dışarıdan biri kutuyu açtığında ilk durumda bahsedilen “çakışan durumlar” ortadan kalkar ve yüzde elli ihtimalli iki durumdan biri gerçekleşir.

 

 3. İkiz kediler

Birden çok evren kuramına göre radyoaktif maddeye tercih hakkı verildiğinde kedinin ölmesi ve yaşaması ihtimali de yaşanır. Evren ikiye ayrılır. Kedi evrenlerin birinde ölür diğerinde ise canlı kalır. Her iki evrende de dışarıdan biri gelip ne olduğunu görmek için kutuyu açar. Kutuyu açan her iki evrendeki kişiler kendi evrenlerinden başka bir evren olduğundan habersizdirler.

 

Bu düşünce deneyinin kesin sonucu hâlâ bulunamamakla birlikte birçok yeni düşünce ortaya çıkarmıştır. Einstein’ın kuantum dolanıklığı kuramı dediği ve fiziğin en karmaşık konularından biri olan kuram, Schrödinger’in kedisi deneyinden etkilenilerek ortaya çıkmıştır. Schrödinger bu deneyi yaptıktan sonra standart kuantum kuramının saçmalığını kanıtlamak isterken gelişimine katkıda bulunduğu için deneyi gerçekleştirdiğinden dolayı pişman olduğunu söylemiştir.


Kaynakça;

https://youtu.be/mrzfrptcsRs

https://youtu.be/adiL3dFhbJg

 TÜBİTAK- Popüler bilim kitapları (Zaman ve Uzay)

Ayşenaz Efe

 

Yorum Gönder

Daha yeni Daha eski